Diğer menkul kıymetler, işletmelerin kısa vadeli yatırım stratejilerinde önemli rol oynayan finansal araçlar arasında yer alır. Bu yazımızda, Tek Düzen Hesap Planı (TDHP) içerisinde yer alan 118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabını inceleyeceğiz.
118 hesap kodu, işletmelerin kamu kesimi dışındaki kuruluşlarca çıkarılan ve bir yıldan kısa sürede paraya çevrilmesi veya elden çıkarılması planlanan finansal araçları kapsar. Bu hesap, özel sektör tahvilleri ve çeşitli finansal varlıkların takibine olanak sağlar.
118 hesabının kapsamında şu finansal araçlar bulunur:
- Özel sektör tahvilleri
- Özel sektör bonoları
- Hisse senetleri
- Yatırım fonu katılım belgeleri
- Finansman bonoları
- Çeşitli özel sektör finansal varlıkları
İşletmeler, bu finansal varlıkları sermaye piyasası araçları olarak değerlendirip kısa vadeli yatırımlarını kayıt altına alır ve takip ederler.
Muhasebe uzmanları bu hesabı şu durumlarda borçlandırırlar:
- Finansal varlıkları satın aldıklarında
- Mevcut varlıkların değeri arttığında
- Bedelsiz hisse senetleri alındığında
Aynı zamanda, muhasebe uzmanları bu hesabı şu durumlarda alacaklandırırlar:
- Finansal varlıkları sattıklarında
- Varlıklar itfa olduğunda
- Değer düşüklüğü karşılığı ayırdıklarında
XYZ Şirketi, 10.03.2024 tarihinde 75.000 TL değerinde ABC A.Ş.’ye ait hisse senedi satın almıştır. Dolayısıyla, bu işlem için yapılacak muhasebe kaydı:
10.03.2024
118 MENKUL KIYMETLER 75.000
102 BANKALAR 75.000
Hisse senedi alımı kaydı
XYZ Şirketi, 25.06.2024 tarihinde elindeki 100.000 TL’lik özel sektör tahvilini 108.000 TL’ye satmıştır. Buna göre, muhasebe uzmanı şu kaydı yapar:
25.06.2024
102 BANKALAR 108.000
118 MENKUL KIYMETLER 100.000
645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI 8.000
Özel sektör tahvili satışı ve kâr kaydı
XYZ Şirketi, 31.12.2024 tarihinde 118 hesapta takip ettiği 50.000 TL değerindeki hisse senetlerinin piyasa değerinin 45.000 TL’ye düştüğünü tespit etmiştir. Sonuç olarak, muhasebe uzmanı şu kaydı yapar:
31.12.2024
654 KARŞILIK GİDERLERİ 5.000
119 MENKUL KIYMETLER DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 5.000
Hisse senetleri değer düşüklüğü karşılık kaydı
118 hesap kodu, diğer birçok hesapla yakın ilişki içindedir:
- 100 Kasa ve 102 Bankalar Hesabı: İlk olarak, finansal varlık alım-satımlarında nakit akışını bu hesaplar üzerinden takip ederiz.
- 119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı: Ayrıca, finansal varlıkların değer kayıplarını bu hesapta izleriz.
- 642 Faiz Gelirleri: Bunun yanı sıra, tahvil ve bonoların faiz gelirlerini bu hesapta takip ederiz.
- 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri: Üstelik, hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirlerini bu hesaba kaydederiz.
- 645 Menkul Kıymet Satış Kârları: Son olarak, finansal varlıkların satışından elde edilen kârları bu hesapta gösteririz.
Dönem sonunda muhasebe uzmanları 118 hesap kodu için şu işlemleri gerçekleştirirler:
- Değerleme İşlemleri: Öncelikle, finansal varlıkları borsa değeri, alış değeri veya kayıtlı değeri ile değerlendirirler.
- Karşılık Ayırma: Daha sonra, değer düşüklüğü tespit ettiklerinde karşılık ayırırlar.
- Gelir Tahakkuku: Buna ek olarak, henüz tahsil edilmemiş faiz ve temettü gelirleri için tahakkuk kaydı oluştururlar.
Finansal varlıklardan elde edilen gelirler vergi mevzuatı açısından önemli düzenlemelere tabidir:
- Gelir Vergisi Kanunu’na göre bu gelirler menkul sermaye iradı veya değer artış kazancı olarak vergilendirilir.
- Bununla birlikte, kurumlar için elde edilen kazançlar kurumlar vergisine tabidir.
- Ayrıca, farklı finansal varlık türlerine göre farklı stopaj oranları uygulanabilir.
Muhasebe uzmanları, 118 hesap kodunu kullanırken şu noktalara dikkat etmelidirler:
- Doğru Sınıflandırma: İlk etapta, finansal varlıkları kısa ve uzun vadeli olarak doğru sınıflandırmalıdırlar.
- Güncel Değerleme: Bununla beraber, varlıkları güncel piyasa değerlerine göre düzenli olarak değerlemelidirler.
- Karşılık Takibi: Aynı şekilde, değer düşüklüğü karşılıklarını dikkatle takip etmelidirler.
- Gelir Kaydı: Nihayet, faiz ve temettü gelirlerini doğru dönemlerde kaydetmelidirler.
118 hesap kodu, işletmelerin özel sektör finansal varlıklarına yaptıkları yatırımları izlemelerini sağlar. Buna bağlı olarak, bu hesap işletmelerin likiditesi, nakit yönetimi ve kısa vadeli yatırım stratejileri açısından büyük önem taşır.
Muhasebe uzmanları, finansal varlık işlemlerini doğru kaydetmek, değerlemelerini zamanında yapmak ve vergisel yükümlülükleri yerine getirmek için bu hesabı etkin kullanmalıdırlar. Netice itibariyle, işletmeler finansal varlıklarını doğru yönettiğinde finansal tablolarını daha şeffaf ve güvenilir şekilde hazırlayabilirler.
