Muhasebe sistemi içerisinde, işletmelerin finansal varlıklarını doğru şekilde sınıflandırmak ve takip etmek büyük önem taşır. Tek Düzen Hesap Planı (TDHP) çerçevesinde yer alan 110 Hisse Senetleri hesabı, işletmelerin kısa vadeli yatırım amaçlı satın aldıkları hisse senetlerini takip etmekte kullanılan önemli bir hesaptır. Bu yazıda, 110 Hisse Senetleri hesabının tanımını, özelliklerini, kullanım alanlarını ve muhasebe kayıtlarında nasıl yer aldığını detaylı şekilde inceleyeceğiz.
110 Hisse Senetleri hesabı, TDHP’nin 11 Menkul Kıymetler grubunda yer alan bir hesaptır. Bu hesap, işletmenin kısa vadeli yatırım amacıyla satın aldığı hisse senetlerinin izlenmesinde kullanılır. Hisse senetleri, anonim şirketlerin sermayesinin belirli bir kısmını temsil eden menkul kıymetlerdir ve işletmeler likidite fazlalıklarını değerlendirmek için bu tür yatırım araçlarını tercih edebilirler.
- Hesap Tipi: Aktif karakterli bir hesaptır
- Bilanço Grubu: Dönen Varlıklar içerisinde yer alır
- Hesap Sınıfı: Menkul Kıymetler (11 kodlu grup)
- İşleyişi: Borç kaydı artışı, alacak kaydı azalışı gösterir
- Değerleme: Dönem sonunda borsa rayici ile değerlenir
İşletmeler kısa vadeli getiri sağlamak amacıyla hisse senedi alımları yapabilirler. Bu alımlar, 110 Hisse Senetleri hesabında takip edilir.
Örnek 1: Bir işletme, borsada işlem gören X A.Ş.’nin hisse senetlerinden 50.000 TL değerinde satın almıştır. Ödeme banka hesabından yapılmıştır.
_____________________________ / _______________________________
110 HİSSE SENETLERİ 50.000 TL
110.01 X A.Ş. Hisse Senetleri
102 BANKALAR 50.000 TL
102.01 Y Bankası
_____________________________ / _______________________________
Bu örnekte, hisse senedi alımı 110 Hisse Senetleri hesabının borcuna kaydedilmiş, ödeme ise 102 Bankalar hesabının alacağına yazılmıştır.
İşletme elindeki hisse senetlerini sattığında, 110 hesabından çıkış yapılır ve elde edilen kar veya zarar ilgili hesaplara kaydedilir.
Örnek 2: İşletme, daha önce 50.000 TL’ye satın aldığı X A.Ş. hisse senetlerini 60.000 TL’ye satmıştır. Satış bedeli banka hesabına yatırılmıştır.
_____________________________ / _______________________________
102 BANKALAR 60.000 TL
102.01 Y Bankası
110 HİSSE SENETLERİ 50.000 TL
110.01 X A.Ş. Hisse Senetleri
645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI 10.000 TL
_____________________________ / _______________________________
Bu örnekte, satış bedeli 102 Bankalar hesabının borcuna kaydedilmiş, hisse senetleri 110 hesabından çıkarılmış ve aradaki fark 645 Menkul Kıymet Satış Karları hesabına alacak kaydedilmiştir.
Eğer hisse senetleri alış fiyatının altında bir değere satılırsa, aradaki fark zarar olarak kaydedilir.
Örnek 3: İşletme, daha önce 50.000 TL’ye satın aldığı X A.Ş. hisse senetlerini 45.000 TL’ye satmıştır.
_____________________________ / _______________________________
102 BANKALAR 45.000 TL
102.01 Y Bankası
655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI 5.000 TL
110 HİSSE SENETLERİ 50.000 TL
110.01 X A.Ş. Hisse Senetleri
_____________________________ / _______________________________
Bu örnekte, satış bedeli 102 Bankalar hesabının borcuna kaydedilmiş, aradaki fark 655 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabına borç kaydedilmiş ve hisse senetleri 110 hesabından çıkarılmıştır.
İşletmenin elinde bulunan hisse senetleri için, ilgili şirket sermaye artırımı yaparak bedelsiz hisse senedi dağıtabilir.
Örnek 4: İşletmenin elinde bulunan X A.Ş.’ye ait 50.000 TL değerindeki hisse senetleri için, X A.Ş. %20 oranında bedelsiz sermaye artırımı yapmıştır.
_____________________________ / _______________________________
110 HİSSE SENETLERİ 10.000 TL
110.01 X A.Ş. Hisse Senetleri
649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 10.000 TL
_____________________________ / _______________________________
Bu örnekte, bedelsiz olarak alınan hisse senetleri 110 Hisse Senetleri hesabının borcuna, karşılığı ise 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar hesabının alacağına kaydedilmiştir.
Hisse senetleri, dönem sonunda borsa rayici ile değerlenir. Değerleme sonucunda oluşan farklar ilgili hesaplara kaydedilir.
Örnek 5: İşletmenin elinde bulunan ve 60.000 TL maliyet değeri ile kayıtlı hisse senetlerinin, dönem sonu itibariyle borsa değeri 65.000 TL olarak belirlenmiştir.
_____________________________ / _______________________________
110 HİSSE SENETLERİ 5.000 TL
110.01 X A.Ş. Hisse Senetleri
646 MENKUL KIYMET DEĞER ARTIŞ KARLARI 5.000 TL
_____________________________ / _______________________________
Eğer değer düşüklüğü söz konusu ise:
_____________________________ / _______________________________
656 MENKUL KIYMET DEĞER AZALIŞ ZARARLARI 5.000 TL
110 HİSSE SENETLERİ 5.000 TL
110.01 X A.Ş. Hisse Senetleri
_____________________________ / _______________________________
110 Hisse Senetleri hesabının doğru kullanımı, işletmelerin:
- Yatırım Yönetimi: Kısa vadeli yatırımların etkin takibini sağlar.
- Finansal Raporlama: Bilanço hazırlanırken, menkul kıymetlerin doğru sınıflandırılmasını sağlar.
- Kar/Zarar Analizi: Menkul kıymet alım-satımından doğan kar ve zararların doğru takibini sağlar.
- Değerleme İşlemleri: Dönem sonu değerleme işlemlerinin doğru yapılmasını sağlar.
- Kısa Vadeli Yatırım Amacı: 110 hesabında takip edilen hisse senetleri, kısa vadeli yatırım amacıyla alınmış olmalıdır. Uzun vadeli yatırım amacıyla alınan hisse senetleri 240 İştirakler hesabında izlenir.
- Alt Hesap Kullanımı: Farklı şirketlere ait hisse senetlerinin ayrı alt hesaplarda izlenmesi, daha detaylı takip imkanı sağlar.
- Değerleme İşlemleri: Dönem sonunda hisse senetlerinin borsa değeri ile değerlenmesi ve gerekli muhasebe kayıtlarının yapılması önemlidir.
- Temettü Gelirleri: Hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirleri, 642 Faiz Gelirleri hesabında izlenir.
Hisse senedi alım-satımından doğan kazançların vergilendirilmesi, vergi mevzuatı çerçevesinde özel düzenlemelere tabidir. Kurumlar için hisse senedi alım-satım kazançları kurumlar vergisine tabidir. Ancak belirli koşullar altında istisnalar söz konusu olabilir.
Örnek 6: İşletme, 50.000 TL’ye satın aldığı ve 2 yıldan fazla süreyle portföyünde tuttuğu hisse senetlerini 70.000 TL’ye satmıştır. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun ilgili istisnası kapsamında bu kazanç vergiden istisna tutulabilir.
_____________________________ / _______________________________
102 BANKALAR 70.000 TL
102.01 Y Bankası
110 HİSSE SENETLERİ 50.000 TL
110.01 X A.Ş. Hisse Senetleri
645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI 20.000 TL
_____________________________ / _______________________________
İstisna uygulaması ise beyanname üzerinde gösterilir.
110 Hisse Senetleri hesabı ile yakından ilişkili olan diğer hesaplar şunlardır:
- 102 Bankalar: Hisse senedi alım-satım işlemlerinde ödeme ve tahsilatlar için kullanılır.
- 645 Menkul Kıymet Satış Karları: Hisse senetlerinin karlı satışında kullanılır.
- 655 Menkul Kıymet Satış Zararları: Hisse senetlerinin zararlı satışında kullanılır.
- 646 Menkul Kıymet Değer Artış Karları: Dönem sonu değerlemelerinde değer artışları için kullanılır.
- 656 Menkul Kıymet Değer Azalış Zararları: Dönem sonu değerlemelerinde değer azalışları için kullanılır.
- 642 Faiz Gelirleri: Hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirleri için kullanılır.
110 Hisse Senetleri hesabı, işletmelerin kısa vadeli yatırım amacıyla satın aldıkları hisse senetlerinin takibi için önemli bir muhasebe aracıdır. Bu hesabın doğru kullanımı, işletmenin finansal durumunun doğru bir şekilde raporlanmasına ve yatırımlarının etkin bir şekilde yönetilmesine katkı sağlar.
İşletmenizin muhasebe sisteminde 110 hesabını doğru kullanarak, kısa vadeli yatırımlarınızı daha etkin bir şekilde takip edebilir ve finansal raporlamalarınızın kalitesini artırabilirsiniz.
110 Hisse Senetleri hesabı, aktif karakterli bir hesaptır. Borç kaydı artışı, alacak kaydı azalışı gösterir.
110 Hisse Senetleri hesabı, TDHP’de 1 kodlu Dönen Varlıklar ana grubunda, 11 kodlu Menkul Kıymetler alt grubunda yer alır.
Uzun vadeli yatırım amacıyla alınan hisse senetleri, 110 hesapta değil, 240 İştirakler hesabında izlenir.
Hisse senetleri, dönem sonunda borsa rayici ile değerlenir. Değerleme sonucunda oluşan değer artışları 646 Menkul Kıymet Değer Artış Karları hesabının alacağına, değer azalışları ise 656 Menkul Kıymet Değer Azalış Zararları hesabının borcuna kaydedilir.
Hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirleri, 642 Faiz Gelirleri hesabının alacağına kaydedilir.
Evet, belirli koşullar altında hisse senedi alım-satım kazançları için vergi istisnası uygulanabilir. Örneğin, kurumların en az 2 yıl süreyle elde tuttukları hisse senetlerinden elde ettikleri kazançlar, belirli koşullar altında kurumlar vergisinden istisna tutulabilir.
