112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Hesabı

Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları, finansal piyasalarda yatırım araçları arasında önemli bir yere sahiptir. Bu yazıda, 112 kodlu hesabın muhasebe sistemindeki yerini, kullanım alanlarını, işleyişini ve pratik örneklerle detaylı kullanımını inceleyeceğiz.

İşletmeler, Tek Düzen Hesap Planı (TDHP) içerisinde 112 kodlu “Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları” hesabını kullanarak devlet veya diğer kamu kuruluşlarının ihraç ettiği tahvil, hazine bonosu ve diğer menkul kıymetlere yaptıkları yatırımları takip ederler. Böylece, işletmeler kamu menkul kıymetlerindeki varlıklarını kolayca izleyebilirler.

112 hesap kodu öncelikle şu finansal enstrümanları kapsar:

• Devlet Tahvilleri
• Hazine Bonoları
• Eurobondlar
• Diğer kamu kuruluşlarının çıkardığı menkul kıymetler

İşletmeler, bir yıl içinde paraya çevirmeyi veya elden çıkarmayı planladıkları kamu kesimine ait menkul kıymetleri bu hesapta takip ederler. Dolayısıyla, bu hesap kısa vadeli yatırımların izlenmesinde önemli rol oynar.

Muhasebe uzmanları 112 hesabını şu durumlarda borçlandırırlar:

• Kamu kesimi tahvil, senet ve bonolarını satın aldıklarında
• Mevcut tahvil, senet ve bonoların değeri arttığında

Aynı zamanda, muhasebe uzmanları 112 hesabını şu durumlarda alacaklandırırlar:

• Kamu kesimi tahvil, senet ve bonolarını sattıklarında
• Tahvil, senet ve bonolar vade sonunda paraya dönüştüğünde (itfa)
• Değer düşüklüğü karşılığı ayırdıklarında

ABC Şirketi, 15.02.2024 tarihinde 100.000 TL değerinde hazine bonosu satın almıştır. Bu işlem için muhasebe uzmanı şu kaydı yapar:

15.02.2024
112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI     100.000
                102 BANKALAR                            100.000
Hazine bonosu alımı kaydı

ABC Şirketi, 10.05.2024 tarihinde elindeki 50.000 TL’lik hazine bonosunu 53.000 TL’ye satmıştır. Buna göre, muhasebe uzmanı şu kaydı yapar:

10.05.2024
102 BANKALAR                                   53.000
                112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI     50.000
                645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI               3.000
Hazine bonosu satışı ve kâr kaydı

ABC Şirketi, 01.09.2024 tarihinde elindeki 200.000 TL nominal değerli devlet tahvilinin vadesi dolmuş ve 220.000 TL tahsil etmiştir. Muhasebe uzmanı bu durumda şu kaydı yapar:

01.09.2024
102 BANKALAR                                   220.000
                112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI     200.000
                642 FAİZ GELİRLERİ                            20.000
Devlet tahvilinin vade sonunda tahsili kaydı

ABC Şirketi, 31.12.2024 tarihinde elindeki 150.000 TL değerindeki kamu tahvillerinin piyasa değerinin 140.000 TL’ye düştüğünü tespit etmiştir. Sonuç olarak, muhasebe uzmanı şu kaydı yapar:

31.12.2024
654 KARŞILIK GİDERLERİ                        10.000
                119 MENKUL KIYMETLER DEĞER 
                DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)                       10.000
Kamu tahvillerinin değer düşüklüğü karşılık kaydı

112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları hesabı, diğer birçok hesapla yakın ilişki içindedir. Örneğin:

1. 100-102 Kasa ve Banka Hesapları: Öncelikle, menkul kıymet alım-satımlarında nakit akışını bu hesaplar üzerinden takip ederiz.
2. 118-119 Diğer Menkul Kıymetler ve Karşılıklar: Ayrıca, menkul kıymetlerin tamamına ilişkin değerleme ve izleme süreçlerinde bu hesapları birlikte kullanırız.
3. 642 Faiz Gelirleri: Bunun yanında, tahvil ve bonoların faiz gelirlerini bu hesapta izleriz.
4. 645 Menkul Kıymet Satış Kârları: Üstelik, tahvil ve bonoların alım-satım kârlarını bu hesapta kaydederiz.
5. 654-655 Karşılık Giderleri/İptalleri: Son olarak, değer düşüklüğü karşılıkları ve iptallerini bu hesaplar üzerinden işleriz.

Dönem sonunda muhasebe uzmanları 112 hesabı için şu işlemleri yaparlar:

1. Değerleme: İlk olarak, menkul kıymetleri borsa değeri veya kâr payı değeri ile değerlendirirler.
2. Karşılık Ayırma: Daha sonra, değer düşüklüğü tespit ettiklerinde karşılık ayırırlar.
3. Faiz Tahakkuku: Son olarak, henüz vadesi gelmemiş faizler için tahakkuk kaydı oluştururlar.

Kamu kesimi tahvil, senet ve bonolarından elde edilen faiz gelirleri ve alım-satım kazançları, vergi mevzuatı açısından önemlidir. Buna göre:

• Kurumlar vergisi mükellefleri elde ettikleri gelirleri kurum kazancına dahil ederler.
• Gelir vergisi mükellefleri ise bu gelirleri menkul sermaye iradı veya değer artış kazancı olarak vergilendirirler.
• Bunlara ek olarak, vergi tevkifatı (stopaj) oranları, yatırımcı türüne ve menkul kıymetin özelliklerine göre değişiklik gösterir.

112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları hesabı, işletmelerin devlet ve diğer kamu kurumları tarafından ihraç edilen menkul kıymetlere yaptıkları yatırımları izlemelerini sağlar. Bu nedenle, işletmelerin nakit yönetimi stratejileri ve finansal yatırım kararları açısından kritik öneme sahiptir.

Muhasebe uzmanları kayıtları doğru tuttuklarında, dönem sonu işlemlerini eksiksiz yaptıklarında ve vergisel yükümlülükleri zamanında yerine getirdiklerinde, işletmelerin finansal raporlama kalitesi ve yasal uyumluluğu artar. Sonuç olarak, 112 hesap kodunun doğru kullanımı, işletmelere daha şeffaf ve güvenilir bir finansal yapı kazandırır.